Yerleşim Yeri: İstanbul/Kasımpaşa-Kozlu dere

Kurucusu: Kanuni, II. Selim ve III. Murad dönemlerinde Kaptan-i Derya ve ikinci Vezir olan Piyâle Paşa (985/1578)

Mimarı: Mimar Sinan

Yapılış Tarihi: 981/1573

Pâyesi:

Tanıtımı: Kanunî Sultan Süleyman, II. Selim ve III. Murad dönemlerinde Kaptan-ı Derya ve ikinci vezir olarak devletin üst kademelerinde görev yapan Piyale Paşa (985/1578) içinde bir Dârülhadis de bulunan bir külliyenin banisidir. Aynı zamanda II. Selim’in damadı olan (Gevherhan Sultan’la evli) Piyale Mehmed Paşa, Kanuni son seferi olan Sigetvar’a çıktığı sırada, o da deniz seferlerine çıkarak Sakız Adası’nı fethetmişti.[1] II. Selim döneminde Birgi‘de Atâullah Efendi Dârülhadisi, Kasımpaşa‘da Piyale Mehmed Paşa Dârülhadisi, Üsküdar‘da bugün kütüphane olarak kullanılan Şemsi Paşa Dârülhadisi, Edirne‘de Selimiye Dârülhadisi hizmete sokulmuştur. Kasımpaşa’da, o zamanlar denize yakın bir vadi olan alana, büyük bir külliye olarak inşa edilen Piyale Paşa Külliyesi 981/1573 yılında yaptırılmıştır.[2] Günümüzde bu külliyeden sadece cami ve türbe mevcuttur.[3]

Müderrisleri:

  1. Kethüdâzâde Mehmed Efendi (1119’a kadar); Kethüdâzâde Muhammed Efendi 1119 tarihine kadar Piyale Paşa Dârülhadisi müderrisi olmuştu. Ondan sonra Emin Mehmed Efendi yerine tayin edilmişti.[4]
  2. Emin Mehmed Efendi (ö. 1139/1727) (1119-1120/1707 arası); IV. Murad devi âlimlerindendir. 1078 yılında İstanbul‘da doğdu. Buluğ çağına geldiğinde ilim tahsiline başlamıştı. Şeyhülislam merhum Ali Efendi zamanında Sultan Bayezid Medresesi’ne girmiş, uzun süre kendisinden ders almıştır. Asrın geleneğine uygun olarak medrese tahsilini bitirmiş, 40 akçe ile medreseden mezun olmuştu. 1106 Şaban’ında yeni yapılmış olan Gazi Paşa medresesi hocalığına tayin edildi ve bu medresenin ilk hocası oldu. 1109 Rebiülahir’inde harici hareket-i misliye sayıldı ve İskender paşa Medresesi’ne hoca olarak tayin edildi. 1115 Ramazan’ında ibtida-i dâhil sayılarak Molla Kırımî Medresesi’ne atandı. 1117 Ramazan’ında dâhili hareket-i misliye kabul edilerek Süleyman Subaşı Medresesi’ne atandı. 1119 Şaban’ında Sahn hocalığına bir basamak sayılan Kethüdâzâde Muhammed Efendi yerine Piyale Paşa Dârülhadis hocalığına atandı. 1120 Safer’inde Sahn-ı Seman medreselerinden birine tayin edildi. Aynı yıl Zilkade ayında yeniden altmışlı sayılarak Rüstem Paşa medresesi hocalığına atandı. 1122 Receb’inde altmışlı hareket-i misliye sayılarak Zâl Paşa Medresesi’ne yükseldi. 1123 Safer’inde Diyarbakır kadılığına tayin edildi. 1124 Şevval’inde bu vazifeden azledildi. 1129 Muharrem’inde Bağdat kadılığına atandı. 1130 Ramazan’ında bu vazifesinden azledildi. 1136 Muharrem’inde Filibe kadılığı verildi. 1137’de azledildi. Bunun dışında birkaç yerin kadılığını yaptı. 1137 yılında vefat etti.[5]
  3. Kızıl Musa Mülâzımı Süleyman Efendi (ö. 1133/1720) (1125-1127/1714 arası);

Anadolu‘da doğmuştur. İstanbul‘da hicret etmiş ve ilim tahsilini yapmıştır. Kızıl Musa Efendi’nin Mülâzımı olarak hizmetinde bulunmuştur. Uzun süre kendisinden ders almıştır. Medrese tahsilini bitirdikten sonra 1109 tarihinde Molla Güranî Medresesi’ne hoca olarak tayin edildi. 1116 tarihinde Canbâziye Medresesi’ne, 1118’de İbrahim Kethüda Medresesi’ne, 1121’de Cezerî Kasım Paşa Medresesi’ne, 1125’te Sahn medrese hocalığına bir kademe sayılan Piyale Paşa Dârülhadis hocalığına, 1127 tarihinde yine Şah hocalığına bir kademe sayılan Minkarîzâde Dârül-ifâdesine ve aynı yıl Sahn medreselerinden birine hoca olarak atandı. 1128’de Nişancı Paşa-ı Cedîd Medresesi’ne, 1131 tarihinde altmışlı kabul edildi ve Gazanfer Ağa Medresesi’ne hoca olarak tayin edildi. 1133 tarihinde vefat etti.[6]

Bu yazı Dârülhadis Araştırma Projeleri kapsamında yayın hazırlıkları halen devam etmekte olan “Osmanlı İlim Geleneğinde İstanbul Dârülhadisleri ve Müderrisleri” başlıklı çalışmadan alınmıştır.

[1]Ataî, a.g.e., I. 105; Ali Yardım, a.g.e., s. 87;

[2] Ali Yardım, “Dârülhadis”, DİA, VIII, 531; Gönül Cantay, a.g.e., s. 65.

[3] Gönül Cantay, a.g.e., s. 65.

[4] Şeyhî, a.g.e., IV, 507-508.

[5] Şeyhî, a.g.e., IV, 507-508.

[6] Şeyhî, a.g.e., IV, 514.