Taşköprizâde’nin Arab İmam lakabıyla tanıttığı âlimimizin[1] tam adı İbrâhim b. Muhammed b. İbrahim’dir.[2] Aslen Halebli olup 860/1456’da burada doğdu. Tahsil hayatına memleketinde başladı.[3] Ardından Şam’a giderek ileri gelen âlimlerin derslerine katıldı. Bir müddet Halep’te imamlık yaptıktan sonra Kahire’ye gitti.[4] Orada tefsir, hadis, fıkıh, kıraat ve sair İslâmî ilimleri tahsil etti.[5] Suyûtî ve diğer ulemâdan istifade etti. 906/1500 senesi dolaylarında İstanbul’a giderek oraya yerleşti.[6] Çeşitli camilerin imamlığından sonra nihayet Fatih Camii imam ve hatibliğine getirildi. Bilâhare Müftü Sâ’dî Çelebi’nin Fatih’de yaptırdığı Dârulkurrâ’ya müderris olarak atandı. Bu görevinin sürdürmekte iken 956/1549’da vefat etti.[7]
Edirnekapı Mezarlığı’ndaki kabrinin bulunduğu parsel 1971 yılındaki yol genişletme çalışmaları sebebiyle ortadan kaldırıldı.[8]
Eserleri
Âlimimiz fıkıh, tefsir, hadis ve kıraat sahasında yirmiye yakın eser kaleme almıştır.[9] Fıkıhla alakalı olarak yazdığı Mecmau’l-Ebhur Osmanlı medreselerinde uzun süre ders kitabı olarak okutulmuştur.[10]
el-Hilyetü’ş-Şerîfe
Âlimimiz tarafından kaleme alınan bu küçük risâlenin incelediğimiz nüshası Süleymaniye Kütüphanesi, Pertev Paşa Koleksiyonu, 603 numarada bulunan mecmuanın 1b-11a varakları arasında bulunmaktadır.[11]
Hz. Peygamber’i medheden ifadelerle giriş yapan Halebî, Allah Teâlâ’nın nebîsini seçip, üstün değerlerle kuşattığını ve bu değerlerin her mü’min tarafından bilinmesinin gerekli olduğunu, kendisinin de, senedlerini hazfederek Şifâ adlı eserden onun özelliklerinin bazılarını kaleme aldığını söylemektedir. Senedleri hazfedip konuları kısaltmakla birlikte bazı hususlara açıklık getirdiğini de ayrıca bildirmektedir. Görüldüğü kadarıyla Şifâ’dan özetlediği asıl metni kitabın ortasında vermiş, bazı kelimelerin izahı ile alakalı düştüğü notlar sayfanın kenarına haşiye olarak yazılmıştır.
Şerhu Elfiyeti’l-Irâkî fi’l-Hadîs
Bağdatlı İsmâil Paşa’nın varlığını haber verdiği bu eserin[12] herhangi bir nüshasına kütüphanelerimizde rastlanmamıştır.
Bu yazı Dârülhadis Araştırma Projeleri kapsamında yayın hazırlıkları halen devam etmekte olan “Osmanlı Muhaddisleri Ansiklopedisi” başlıklı çalışmadan alınmıştır.
[1] eş-Şekâik, 499; Mecdî, Şekâik Tercümesi, 493.
[2] Hediyyetü’l-Ârifîn, I, 27; Zirikli, el-A’lâm, I, 66.
[3] eş-Şekâik, 499; Mecdî, Şekâik Tercümesi, 492; Sâmî, Kâmûsu’l-A’lâm, I, 568; Şükrü Selim Has, “Halebî, İbrâhim b. Muhammed”, DİA, XV, 231.
[4] Has, a.g.madde, 231.
[5] eş-Şekâik, 499.
[6] Has, a.g.madde, 231.
[7] eş-Şekâik, 499; Mecdî, Şekâik Tercümesi, 492; İbnü’l-İmâd, Şezerâtü’z-Zeheb, X, 444; Has, a.g.madde, 231.
[8] Has, a.g.e., 231. Ayrıca bk. Mecdî, Şekâik Tercümesi, 493.
[9] Eserlerinin listesi ve tanıtımı için bk. Hediyyetü’l-Ârifîn, I, 27; Mu’cemü’l-Müellifîn, I, 25; Has, a.g.madde, 232.
[10] Sâmî, Kâmûsu’l-A’lâm, I, 568. Eser için bk. Keşfü’z-Zunûn, II, 1814.
[11] Diğer nüshası için bk. Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 1543 (61b-67a. Mecmua 1160/1747 yılında istinsah edilmiştir.).
[12] Hediyyetü’l-Ârifîn, I, 27.